1919 - 1939

Zaczęło się w Modlinie ...

"Słoneczko kadeckie" - odznaka z czapki kadeta II RP
źródło: internet

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku, było wiadome, że dla kraju położonego pomiędzy dwoma potężnymi mocarstwami jednym z ważniejszych zadań jest utrzymanie pewnego rodzaju równowagi politycznej w Europie. Wychodzono z założenia, że nie sama liczebność armii jest ważna ale też idee i jej narodowy charakter. Na kanwie tej myśli powołano do życia Korpusy Kadetów odwołując się do historii i działań, które miały już  miejsce w 1765 roku, kiedy to Stanisław August Poniatowski powołał w Warszawie Korpus Kadetów z ks. Czartoryskim na czele. Zasady, które przyświecały jego powołaniu tj. najwyższy wskaźnik cnót moralnych, rycerskość patriotyzm przetrwały, wyznaczając tym samym fundament do tworzenia nowych szkół dla młodzieży, której przyszło zmagać się z nowymi problemami niepodległej Polski. W ten o to sposób spuścizna Czartoryskiego posłużyła jako argument gen. dyw. Jacynie i gen. dyw. Józefowi Latour (ówcześni zwierzchnicy Departamentu Naukowo Szkolnego) do utworzenia w styczniu 1919r. Korpusu Kadetów Nr. 1 w Krakowie a już 28 września 1919 roku Korpusu Kadetów Nr. 2 w Modlinie. Celem, który przyświecał wychowaniu młodzieży, było według określenia Departamentu Naukowo Szkolnego – „wychowanie obywateli o prawdziwym honorze, wyrobionym harcie, sile woli, poczuciu obowiązków i odpowiedzialnej samodzielności”.

Fotografia wykonana 28 września 1919 roku podczas inauguracji Korpusu Kadetów Nr 2 w Modlinie. front (po lewej) zdjęcie grupowe uczestników uroczystości, tył (po prawej) list jednego z kadetów do rodziny. Fotografia udostępniona dzięki uprzejmości Pana Radosława Ostrowicza.

Okładka drugiej części Scouting for Boys,
styczeń 1908, źródło: internet

Jakże bliskie ideałom przyświecającym powstaniu Korpusu Kadetów były ideały ruchu skautowego, który w różnych formach powstawał na terenach zaborów. Od 1910 roku, kiedy to Andrzej Małkowski przetłumaczył na język polski dzieło gen. Roberta Badena-Powella "Scouting for Boys" w Polsce zaczyna rozwijać się ruch skautowy. Rozwój ten wpisywał się w ogólna tendencję aktywności młodzieży, która chcąc pracować na rzecz niepodległości aktywizowała się w różnych organizacjach. 1 listopada 1916 roku, na skutek połączenia czterech organizacji skautowych działających na terenie Królestwa powstaje Związek Harcerstwa Polskiego. Unifikacja ruchów skautowych wynikała ze zrozumienia instruktorów, że odradzającej się Polsce potrzebna jest jedna, silna organizacja. 1 i 2 listopada 1918 roku, na zjeździe połączeniowym w Lublinie następuje zjednoczenie harcerstwa. Od tej pory wszystkie organizacje noszą nazwę ZHP. W nocy z 15 na 16 stycznia 1919 roku parowiec płynący z Marsylii do portów Lewantu, na pokładzie którego znajdował się Andrzej Małkowski, wpadł na minę, zabierając w głębinę ponad siedmiuset pasażerów. 

Kadet Korpusu Nr 2 z harcerzami w
Twierdzy Modlin, źródło: zbiory prywatne

Dokładnie 8 miesięcy później w Twierdzy Modlin rozpoczyna pracę Korpus Kadetów Nr 2, który  oprócz wspólnych idei z ruchem skautowym łączą członkowie grona pedagogicznego. Wśród nich znaleźli się prekursorzy wielu ówcześnie powstających organizacji. To właśnie te wspólne idee spowodowały, że krótki dorobek skautingu stał się plastycznym materiałem z, którego czerpano przy tworzeniu programu edukacji młodych patriotów. Wraz z powstaniem Korpusu Kadetów, powstają również pierwsze zastępy i drużyny harcerskie. To właśnie uczniowie Korpusu stali się kołem zamachowym dla harcerstwa, które zrzeszało dzieci i młodzież z okolicznych miejscowości. 

inż Władysław Nerkasz
Komendant Chorągwi Wołyńskiej
"Harcerze w bojach" w latach 1914 - 1921
źródło: internet

Młoda niepodległość wkrótce musiała zmierzyć się z zagrożeniem jakim była wojna polsko - radziecka. W lipcu 1920 roku wyszedł rozkaz Ministra Spraw Wojskowych, zezwalający kadetom powyżej 18-go roku życia wstąpić w szeregi wojskowe. 20 kadetów spełniających ten wymóg ruszyło na front. Wobec zagrożenia zdarzały się incydenty spowodowane chęcią walki młodych ludzi pomimo tego zakazu. To spowodowało zmianę wcześniejszej decyzji i umożliwienie wszystkim uczniom, ochotnikom wyruszenia na front. Z ogólnej liczny 200 kadetów ostatecznie w walkach wzięło udział 161. Modlin odgrywał wtedy rolę ośrodka mobilizacyjnego, w którym w ramach frontu wschodniego sformowano również Harcerską Kompanię Zapasową liczącą około 70 harcerzy.


Korpus Kadetów, w Twierdzy Modlin działał przez 7 lat. W roku 1926 z uwagi na specyficzne położenie twierdzy u zbiegu Wisły i Narwi, co było przyczyną wielu chorób o podłożu malarycznym podjęto decyzję o przeniesieniu szkoły do Chełmna.

letni obóz kadetów w Pomiechówku, na zdjęciu podczas obiadu,
źródło: album pamiątkowy "Korpus Kadetów Nr 2 w dziesiątą rocznicę istnienia 1919/1920 - 1929/1930",
Drukarnia Bydgoska, 1930, Chełmno, ze zbiorów Śląskiej Biblioteki Cyfrowej.

W latach 20-tych w Związku Harcerstwa Polskiego nastąpił odpływ członków organizacji. Było to spowodowane faktem osiągnięcia celu, który był niejako motorem napędowym dla organizacji harcerskich i czynnikiem łączącym je. Odzyskanie niepodległości sprawiło, że powstały nowe organizacje takie jak: Wolne Harcerstwo (1921-1923), Czerwone Harcerstwo działające w środowiskach robotniczych od 1926 roku. W nowych realiach Związek Harcerstwa Polskiego musiał określić nowe cele co spowodowało powstanie ruchu zuchowego i wędrowniczego. Po raz pierwszy zaczęto też mówić o specjalnościach.

20 stycznia 1921 roku rozkazem władz harcerskich utworzonych zostało w Związku 7 chorągwi, w tym Warszawska (47 drużyn). 6 lutego 1921 roku wprowadzo podział Chorągwi Warszawskiej na 10 hufców. W czerwcu 1922 roku Chorągiew Warszawska została podzielona na obszary: Stolica (48 drużyn w m.st. Warszawie) i Prowincja (62 drużyny w woj. warszawskim). 25 listopada dotychczasowa chorągiew podzielona została na Chorągiew Stołeczną (dawny obszar Stolica) i Chorągiew Warszawską (dawny obszar Prowincja). 25 marca 1927 roku zmieniono nazwy: Chorągiew Stołeczna na Warszawską, a Warszawska na Mazowiecką.

W tym okresie Pomiechówek staje się atrakcyjną miejscowością wypoczynkową. Odbywają się tu liczne obozy i kolonie letnie. Atrakcyjne położenie miejscowości nad rzeką Wkrą docenili nie tylko harcerze, których obozy letnie i zloty odbywają się tu cyklicznie ale też premier gen. Felicjan Sławoj Składkowski. Obecność Szefa Rządu II RP w Pomiechówku zaowocowała wybudowaniem szkoły i drogi we wsi Pomiechowo. Małżonka Premiera, Germina prowadzi tu kolonie letnie dla dzieci. 

Informacja o Zlocie w "Markowych Górach"
Ilustracja Świąteczna - dodatek do wydawnictw "Domu Prasy", 23 maja 1937 rok,
ze zbiorów autora;

Warto też wspomnieć, że gen. Felicjan Sławoj Składkowski w 1935 roku pełniąc jeszcze funkcję drugiego wiceministra spraw wojskowych i szefa Administracji Armii został wiceprzewodniczącym Komitetu Organizacyjnego Jubileuszowego Zlotu odbywającego się od 11 do 25 lipca 1935 na terenie rezydencji Prezydenta RP w Spale nad Pilicą. Zlot ten został zorganizowany dla uczczenia 25 rocznicy powstania harcerstwa w Polsce. Wysoki protektorat nad Zlotem objął Marszałek Józef Piłsudski i Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Ignacy Mościcki.

Nie wiele informacji ocalało z tego okresu. Wiemy, że na tym terenie działały: 68 Męska Modlińska Drużyna im. Tadeusza Kościuszki i Gromada Zuchowa w Modlinie. Zachowała się natomiast rysunkowa kronika dh. Ryszarda Możdżyńskiego ukazująca tematy zbiórek zuchowych.

Pierwsza i ostatnia strona kroniki rysunkowej autorstwa dh. Ryszarda Możdżyńskiego, obrazująca tematy zbiórek zuchowych. Własność dh. Ryszarda Możdżyńskiego.